Gevoel en Bewustzijn van Dieren oftewel Animal Sentience: een ongemakkelijke waarheid II 

We vonden het een goed idee om eens te kijken naar dierlijk bewustzijn en wat het betekent en welk bewijs daarvoor bestaat. Het bleek iets ingewikkelder te zijn dan we dachten. De belangrijkste hindernis is eigenlijk het vinden van een definitie waar alle mensen het over eens zijn. In de loop der jaren hebben onderzoekers onder andere aangetoond dat sommige dieren gereedschap kunnen gebruiken, sommige dieren kunnen zichzelf herkennen in spiegels en sommigen kunnen zich zorgen maken en zelfs niet slapen als ze problemen hebben. Al deze en meer gedragingen worden naar voren gebracht als tekenen van gevoel. Het lijkt er echter op dat zodra onderzoekers proberen aan te tonen dat bepaald gedrag een teken van gevoel is, een hele reeks andere onderzoekers lijken te willen zeggen dat dat weer niet zo is. Het doet me een beetje denken aan het zogenaamde debat over klimaatverandering. De wetenschappelijke basis achter klimaatverandering werd voor het eerst uitgelegd door Arrhenius in 1895. Sindsdien is onze kennis erover toegenomen en zijn de effecten merkbaar geworden, maar toch zijn er nog steeds een aantal mensen die ontkennen dat het gebeurt. De reden ligt natuurlijk voor de hand: er is veel winst te behalen met de verkoop van fossiele brandstoffen en de bestrijding van klimaatverandering zal die winsten ernstig aantasten.
Er wordt ook veel geld verdiend met het exploiteren van dieren. Als we ze als levende gevoelige wezens zouden behandelen, kunnen we ze niet meer langer opeten, slachten of plukken, gebruiken voor ons vermaak, voor experimenten enz. Met zoveel geld op het spel, is het misschien niet verrassend dat er zoveel controverses zijn over de vraag of dieren gevoel hebben en een bewustzijn. Wij gaan uit van het principe dat teruggaat tot 1789 toen Jeremy Bentham zei: "... de vraag is niet: kunnen ze redeneren? En, kunnen ze praten? maar, kunnen zij lijden?" Is er echt enige twijfel over dat dieren kunnen lijden en emoties kunnen voelen?
In 2013 keek Helen Proctor cs naar ongeveer 2.562 wetenschappelijke artikelen waarin de term "dierenemotie" werd genoemd. (Zie http://www.mdpi.com/2076-2615/3/3/882/pdf). Wat interessant was, was dat slechts een paar handvol (16) daadwerkelijk keek naar de vraag of dieren emoties voelen. De rest (2.546) accepteerde het als een vaststaand feit: hiervan was de meerderheid van de onderzoeken bestemd voor farmaceutisch onderzoek met betrekking tot angst, stress, depressie en pijn. Het was voor hen vrij duidelijk dat dieren deze emoties voelen en dat ze dat ook wetenschappelijk konden meten of evaluëren, want anders zou hun onderzoek niets betekenen en niet eens geldig zijn.

Dat dieren emoties voelen, is natuurlijk geen verrassing voor iemand die een huisdier of landbouwhuisdier bezit. We weten dat het geen hersenloze automaten of machines zijn. Maar zelfs als je geen huisdiereneigenaar bent en niet gelooft dat dieren gevoel hebben, wat zou je ervan vinden als iemand een dier mishandelt? Zou je doelbewust kunnen toekijken wanneer een kind de vleugels van een vlinder trekt of  terwijl iemand een kat, hond  of een aap martelt in een laboratorium? Zou je geen afkeer voelen? Niet, dan zou dat eigenlijk wel moeten. Want ook voor jou is er één duidelijke reden waarom  de uitbuiting en het geweld op dieren zou moeten stoppen: wreedheid jegens dieren is sterk gelieerd aan het plegen van andere misdaden zoals wreedheden tegenover mensen https://www.hg.org/article.asp?id=8011

Het is mogelijk dat slechts een klein percentage van de "illegale" dierenmisbruikers misdaden plegen, maar hoe zit het met degenen die "geautoriseerd" zijn en dus een toestemming hebben  om dieren kwaad te doen (zoals slachters) en er ook nog voor worden betaald? Is het niet gemakkelijker voor hen om die grens te overschrijden van dier tot mens? We hebben gezien tijdens vreedzame protesten tegen stierengevechten, de uitbuiting van dieren in circussen en de afschuwelijke omstandigheden in slachthuizen, hoe demonstranten werden bedreigd en zelfs fysiek werden aangevallen door de voorstanders van deze gewelddadige praktijken. Is het omdat hun werk ze geweldadig maakt? Om Tolstoj te citeren: "Zolang dieren worden uitgebuit zullen er altijd slagvelden zijn."

Dus als je niet bereid bent om de uitbuiting van dieren te stoppen voor de dieren, doe het dan in ieder geval voor je eigen bestwil.

Als je meer wilt lezen over wat dieren voelen, hun emoties en hun bewustzijn, raden we je aan het artikel Do animals dream of electric humans? te lezen (wel in het engels) geschreven door Nick Turner en gepubliceerd op 1 november 2017 in de Independent. Anil Seth, hoogleraar in de  cognitieve  neurowetenschappen aan de Universiteit van Sussex: "We weten nu dat bewustzijn  niet alleen een kwestie is van taal, intelligentie, kunnen redeneren en rationaliteit - de dingen die we graag zien als typisch menselijk en alleen voorkomend bij het menselijke ras."

Hij gelooft dat ons huidige begrip van het menselijke en dierlijke bewustzijn voldoende is om op zijn minst een "voorzorgsbeginsel" te rechtvaardigen in onze houding ten opzichte van niet-menselijke dieren en hun bewustzijn: dieren moeten worden beschouwd als potentieel gevoelige, bewuste wezens. Maar hij zegt ook: "het is verontrustend te zien dat een  "ontdekking" vaak wordt genegeerd en wordt ontkoppeld van de werkelijkheid afhankelijk van hoe de ontdekking ons dagelijks leven beïnvloedt."